ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ_ HANDKE


PETER HANDKE
ΥΠΟΓΕΙΟ ΜΠΛΟΥΖ

ΜΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ - ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΓΡΗΓΟΡΣΗΣ


του Δημήτρη Αντωνακάκη


Την περασμένη Κυριακή 12 Απριλίου έκλεισε τον κύκλο των παραστάσεών του στο Θέατρο Κυδωνία το έργο του Πέτερ Χάντκε: «Υπόγειο Μπλουζ» και τη Δευτέρα, όπως συστηματικά γίνεται τόσα χρόνια, οργανώθηκε στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου (Κ.Α.Μ.) μια δημόσια συζήτηση με θέμα: «Θέατρο & Πολιτική», θέμα που προέκυπτε από όσα τα τελευταία χρόνια έχει υποστεί ο συγγραφέας του έργου, ο Πέτερ Χάντκε, επειδή πήγε κόντρα στη διεθνώς καλλιεργημένη απλοϊκά αντίληψη ότι στον εμφύλιο της υπό διαίρεσης Γιουγκοσλαβίας οι «κακοί» ήταν οι Σέρβοι.
Θέματα τέχνης και πραγματικότητας συζητήθηκαν το βράδυ της Δευτέρας μετά από την ουσιαστική εισήγηση του ποιητή Δημήτρη Άναλη για τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ΛΟΓΟΥ στο Θέατρο σε αντιπαράθεση με την εικόνα που κυριαρχεί στον κινηματογράφο, και την τεκμηριωμένη εισήγηση του δημοσιογράφου και διευθυντή του ελληνικού τμήματος της Deutsche Welle Σπύρου Μοσκόβου σχετικά με όσα συνέβησαν τα τελευταία χρόνια στη μαρτυρική αυτή χώρα και τη θαρραλέα στάση του Πέτερ Χάντκε, ο οποίος αποφάσισε να υποστηρίξει την άποψή του, σε αντίθεση με όσα προπαγάνδιζε η παγκόσμια πληροφόρηση, η οποία προκειμένου να επιβάλλει την άποψη των κύκλων που επιχειρούν να ελέγξουν τις παγκόσμιες ισορροπίες, απλοποιούσε γεγονότα τόσο σύνθετα και πολύπλοκα.
Αυτή η θαρραλέα στάση του Πέτερ Χάντκε, που διεκδίκησε την ελευθερία της διαφορετικής έκφρασης, άποψη που όλοι «θεωρητικά» υποστηρίζουν, την πολέμησε η πλειονότητα των μέσων ενημέρωσης με κάθε τρόπο, προβάλλοντας ψευδή γεγονότα και δηλώσεις, διαμορφώνοντας έτσι ένα αρνητικό κλίμα και επηρεάζοντας την κοινή γνώμη. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα στη Γαλλία ο διευθυντής της Comédie Française ακυρώνει συμφωνημένη παράσταση έργου του Πέτερ Χάντκε δημιουργώντας ένα ασυνήθιστο σκάνδαλο και αργότερα, στη Γερμανία, ο ίδιος Χάντκε αποσύρεται από την αποδοχή του βραβείου Hayne που επρόκειτο να του δοθεί στο Ντύσελντορφ, προκειμένου να διασώσει το έργο του από τον καταιγισμό της λασπολογίας και της ψευτιάς.

Όταν πρότεινα στον Μιχάλη Βιρβιδάκη το θέμα αυτής της δημόσιας συζήτησης: «Θέατρο & Πολιτική», με αφορμή το έργο του Πέτερ Χάντκε, δεν είχα διαβάσει το κείμενο της παράστασης που είδα μόλις την περασμένη Κυριακή. Δεν φανταζόμουν δηλαδή ότι αυτή η συζήτηση για τη σχέση θεάτρου & πολιτικής θα γινόταν μέσα σ’ αυτό το κλίμα του δημιούργησε αυτός ο καταιγισμός άρνησης & καταγγελίας που εκτοξεύεται από τον Άγριο Άντρα στη διάρκεια της παράστασης. Καταγγελίας που έκανε τους θεατές να νοιώθουν ότι απευθύνεται σε κείνους, σε εμάς, στον καθένα προσωπικά.
Δεν φανταζόμουν ότι η χαρισματική ερμηνεία του Μιχάλη Βιρβιδάκη και των συνεργατών του, θα μας έφερνε τόσες φορές μπροστά στις ευθύνες τις δικές μας, του καθενός προσωπικά, όχι μόνο για ότι κάναμε, αλλά κυρίως για όσα δεν κάναμε, ενώ θα έπρεπε…

Όμως «από τρελό και από παιδί μαθαίνεις την αλήθεια», λέει η λαϊκή παροιμία, κι αυτό το εύρημα αξιοποίησε ο Χάντκε, βάζοντας απέναντί μας ένα μονομανή κατήγορο από αυτούς τους φευγάτους που συναντάμε καμιά φορά στο δρόμο και τους αποφεύγουμε όσο μπορούμε πιο γρήγορα για να μην ακούσουμε αυτά που δεν θέλουμε ν’ ακούμε…
Αυτή την αίσθηση είχα χθες παρακολουθώντας αυτό το χείμαρρο καταγγελίας που δεν άφηνε το θεατή να κρυφτεί στη σκιά και να ξεφύγει από όσα του καταμαρτυρούσε αυτός ο άγριος άνθρωπος, καθώς βρέθηκε έγκλειστος μαζί του σ’ ένα φανταστικό μετρό, που υπέβαλε με ευρηματικό τρόπο ο σκηνικός φωτισμός, ένα μετρό που εκινείτο από σταθμό σε σταθμό γυρίζοντας τη γη, καθώς η ποιητική δύναμη του κειμένου τρύπωνε στις πιο βαθιές γωνιές της συνείδησής των θεατών.

Ας είναι…
Τι μπορούσε να ειπωθεί ύστερα από αυτά για Θέατρο και πολιτική; Ή όπως έχει γίνει στις μέρες μας Πολιτική του Θεάτρου, που παρασύρει στον ίδιο λάκκο δικαίους και αδίκους; Και πώς να ξεχωρίσει κανείς την ήρα από το σιτάρι;
Ποιος θα μπορούσε να το κάνει αν όχι ένας τρελός; Ένας τρελός, από αυτούς που συναντάμε στο Σαίξπηρ, που θα μπορούσε να μιλήσει έξω από τα δόντια;
Όχι για σκάνδαλα και απάτες –έχουμε μπουχτίσει από αυτά– αλλά γι αυτό που τα προκαλεί, για την απουσία γραμμής πλεύσης.
Όχι για λανθασμένες επιλογές και χαριστικές προτάσεις, αλλά για την απουσία υπευθυνότητας που θα προϋπέθετε η θέση του κάθε ενός, σε όποιο επίπεδο γνώσης ή εξουσίας κι αν βρίσκεται, είτε είναι δημόσιος λειτουργός είτε απλός πολίτης ή, ακόμα χειρότερα, αν είναι δάσκαλος, που η καθημερινή πρακτική και το παράδειγμά πρέπει να είναι μάθημα συνέπειας και ευθύνης απέναντι στους νέους…
Και όχι μόνο γι αυτά που λέμε –επιμένω- αλλά κυρίως για αυτά που κάνουμε, για τα οποία μας έχουν κατατάξει σ’ αυτή την άχρηστη χορεία των κατηγορουμένων, σ’ ένα κατάλογο που δεν λείπει κανείς και που τον παρουσίασε επίμονα και βασανιστικά μ’ αυτή την ποίηση της σκληρότητας ο Πέτερ Χάντκε στο Υπόγειο Μπλουζ.

Κι εμείς, καθώς δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από πουθενά μπροστά σε αυτά τα ερωτηματικά, απαντάμε με γενικότητες.
Όμως, αυτές οι γενικότητες ΠΩΣ ΦΤΑΙΜΕ, που ηχούν σωστές σε όλα τα αυτιά (γιατί κανείς δεν διαφωνεί έτσι δεν είναι;), καθώς πάντα θεωρούμε ότι μπορεί να φταίμε όλοι, όμως οι υπεύθυνοί είναι πάντα οι ΑΛΛΟΙ, οι άλλοι και όχι εμείς.
Αυτές τις γενικότητες που τις ακούσαμε τόσες φορές τώρα τελευταία, για τη συλλογική ευθύνη, για την αποτυχία της γενιάς μας, αδιαφορώντας για το χάος που χωρίζει αυτά που κάνουμε καθημερινά από αυτά που λέμε με κροκοδείλια δάκρυα.
Αυτές οι γενικότητες που απελπίζουν όσους έχουν πράγματι στο βάθος της συνείδησής τους κάποια τσίπα που αχνοφέγγει ακόμα, αυτές τις γενικότητες κατεδαφίζει ο Χάντκε και γι αυτό μας συντρίβει καθώς μας έδειχνε με το πελώριο τρομακτικό δάχτυλο του Άγριου Άντρα και μας έλεγε:
ΕΣΥ προσωπικά φταις και δεν υπάρχει λύση που να προέρχεται από σένα γιατί η πρώτη και η μόνη σου έγνοια είναι να κάνεις αυτό που σε συμφέρει, αναζητώντας εκείνους που δεν θα σου φέρουν αντίρρηση κι όχι αυτούς που θα ταράξουν τα λιμνασμένα νερά...

Θέατρο και πολιτική- Πολιτική του Θεάτρου
Αυτή η σχέση σήμερα, εμένα δεν μου θυμίζει τίποτε από αυτά που μάθαμε στα θρανία, για εκείνη την εποχή που η πολιτεία πλήρωνε τους πολίτες για την συμμετοχή τους στις θεατρικές παραστάσεις, θεωρώντας ότι το Θέατρο καλλιεργεί συνειδήσεις. Καλλιέργεια απαραίτητη για την λειτουργία αυτού που θα θέλαμε να είναι η Δημοκρατία.
Σήμερα η Πολιτεία, και όλοι οι δημόσιοι φορείς από την κεντρική τους διοίκηση ως τη χαμηλότερη βαθμίδα της διοικητικής μηχανής τους, αδιαφορούν γι αυτή την καλλιέργεια.
Άλλες είναι οι προτεραιότητές τους. Άλλες οι επιλογές τους. Άλλες οι ιεραρχήσεις τους, παρ’ όλα όσα λέγονται.

Αν όμως δεν μπορούμε να είμαστε στοιχειωδώς ειλικρινείς, τουλάχιστον ας μη προκαλούμε. Καλύτερα η σιωπή...